İnsan İslam Ahlak

Yaptığı İşi Sağlam ve Güzel Yapma Duygusu   Gazneli Sultan Mahmut'un en çok sevdiği adamı genç Ayaz'ı kıskanan bazı ileri gelen beyler, bir gün dayanamayıp: – Sultanım, bu adamın ne marifeti var ki, ona otuz kişinin maaşı kadar maaş veriyorsunuz? Derler. Gazneli Mahmut bu soruya hemen cevap vermez Birkaç gün sonra o beyleri de alarak bir ava çıkar. Yolda, oralardan geçmekte olan bir kervan görürler. Sultan, beylerden birine: – Git sor bakalım, bu kervan nerden geliyor? Der. Bey atını sürüp gider. Az sonra gelir: – Kervan Rey şehrinden geliyor. Sultanım, der. – Peki, nereye gidiyormuş? Deyince, susup kalır. Bunun üzerine, hükümdar başka bir beyi gönderir: – Sor bakalım, kervan nereye gidiyormuş? O da gider gelir: – Efendim, Yemen'e gidiyormuş. – Peki, yükleri neymiş? – Bilmiyorum Efendim! Bu defa başka bir beyi gönderir: – Sen de git yükü öğren! O da gidip gelir: – Kervanda her cins mal var, fakat çoğu Rey kâseleri Hükümdar, – Peki, Rey'den ...

Hayâ Utanma Duygusu        Ar, utanma duygusu. Edeb, mahcubiyet, utanmak; ar ve namus; nefsin çirkin şeylerden sıkılması ve bunun için kötü şeyleri terk etmesi. Hoş ve güzel olmayan bir olayın ortaya çıkmasından kalbte meydana gelen bir incelik ve ızdırabtır. Hayâ herkese nasib olmayacak kadar değerlidir. Ahmet Rıfat da Tasvir-i Ahlâk adlı sözlüğünde şunları söyler: "Bu güzel duygu, biri fıtrî, diğeri dinî olmâk üzere iki türü kapsamaktadır. Fıtri olan, halk yanında açılması haram olan yerleri açmamak gibi şeyler olup, dinîsi, halk ve Halık huzurunda edeb ve hürmet müntehi olur".     Fahri âlem efendimiz, "Hayâ imandan bir şubedir" buyurdular. "Utanmıyorsan dilediğini yap" nebevi hadisi de varid olmuştur ki, hikmetle damgalanmış bu hadis dünya ve içindekileri değer icazla düzenlenmiş bir kelâmdır.  İmam Ali -Allah onun yüzünü keremli kılsın ve ondan razı olsun-, "Bir kimse Hayâ elbisesini giyinse, yani Hayâyı kendisine prensip edinse...