Güçlü Beyin

Ahmet Yıldız’ın “Güçlü Beyin” Kitabındaki 10 Kritik Bilgi

1. Washington Üniversitesinden Geraldine Dawson’ın Major Depresyon hastası olan annelerin çocukları üzerinde yaptığı önemli bir araştırmada çevrenin beynin gelişiminde çok önemli olduğunu göstermektedir. Dawson, major depresyon hastası olan annelerin çocuklarının beyinlerini incelemiştir. Bu çocukların beyinlerinin ön sol lobunda fiziksel anormallikler tespit etmiştir. Bu anormalliğin nedenini ise hasta annelerin çocuklarına daha az gülmeleri, heyecan dolu bir hayat sunamamaları ve hayat sevgisini aşılayamamaları olduğunu tespit etmiştir. Çocukların beyni çevrelerinden etkilenmişti. Bu çocuklar için artık yapacak bir şey yok mudur?

2. 1980’li yıllarda Harvard Tıp Fakültesi uzmanlarının bir Romen yetimhanesindeki bebekleri incelemesi sonucu elde ettiği veriler sevginin önemini göstermektedir. Bu yetimhanenin sevgiden yoksun, kasvetli ve soğuk ortamında yetiştirilen bebeklerin bedensel ve zihinsel gelişimlerinde sorunlar görülmüştür. Bu kadarla da kalmamış bu çocuklarda stres hormonu olan kortizol seviyesinin de oldukça yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu çocuklar için her şey bitmiş midir?

3. Ayrık beyin ameliyatı yapılan birçok hastada ellerini kontrol edememe sorunları gözlenmiştir. Bu hastalığa “yalancı el sendromu” ismi verilmiştir. Bu hastalardan bazıları geçe uyurken kendilerini boğmaya çalışmıştı. Çünkü kendisini boğmaya çalışan elini kontrol edemiyordu. Bazı hastalar ise sabah işe gitmek için hazırlanırken bir eli elbiseleri giyerken diğer eli elbiseleri çıkarıyordu. Sağ ve sol beyin arasındaki Korpus Kallosum’un koparılması iki beyin arasındaki koordinasyonu bozmuştu. Sonra neler oldu?

4. Âşık olduğumuzda, kızdığımızda, kederlendiğimizde, öfkelendiğimizde birisine gıcık kaptığımızda limbik sistem devrededir. Limbik sistem açlığı, susuzluğu, cinsel arzuları ve diğer zevkleri düzenler. Limbik sistem kendini, özellikle de koku alma duyumuz ve birisine bağlı olma gereksinimiyle ilgili olmak üzere, yeme ve seks ile ilgili temel faaliyetlerde olduğu gibi, genç kuşakları yetiştirme ve sevgiyle ilgili duyguları da içeren duygu ve hislerin ifade edilmesi ve uzlaştırılmasıyla ilgili faaliyetleri de göstermektedir. Duygusal öğrenme nedir?

5. Dünyanın yaşayan en zeki insanlarından sayılan Stephen Hawking’in beynini kafatasından çıkararak inceleme fırsatımız olsaydı ağırlığının yaklaşık 1400 gram olduğunu görürdük. Daha detaylı incelendiğinde ise buruşuk, cevize benzeyen ve beyaza yakın bir renk görünümünde olan beyninin %80’inin su, %10’unun yağ ve %8’inin proteinden oluştuğunu tespit ederdik. Bill Gates’in beynini, Mümin Sekman’ın beynini, Gazi Yaşargil’in beynini, Elif Şafak’ın beynini, marketteki amcanın, sokaktaki dilencinin, senin ve benim beynimi de inceleme fırsatımız olsaydı aynı yapıya sahip olduklarını görürdük. Ancak nasıl oluyor da Gazi Yaşargil “ünlü bir beyin cerrahı”, Bill Gates “bilgisayar dâhisi”, Mümin Sekman “başarı uzmanı”, Elif Şafak “kelime cambazı” oluyorken sokaktaki dilenci başarısız bir hayat yaşıyor? Bunun nedeni beynin içerisindeki nöron bağlantılarının, glia hücrelerinin ve beyin bölgelerinin gelişiminin farklı olmasıdır. Bizlerde onlar gibi olabilir miyiz?

6. Her insan zaman zaman tek başına yaşamak, kafasını dinlemek ister. Ancak insanın yalnız yaşama isteği oldukça kısa sürer. Çünkü insan sosyal bir canlıdır. Varlığı, yanında bir insan olduğunda anlam kazanır. Aşk insanın yalnızlığını gidermesini sağlayan bir duygudur. Bu duygunun oluşma yeri ise beyindir. Beynin kimyası üzerinde yapılan araştırmalarda çekici bir yüze bakıldığında zevk ve ödül hormonlarının salgılandığı tespit edilmiştir. Âşık olan gencin beyni amfetamine benzeyen bir kimyasal salgılar. Amfetaminin etkisiyle âşık olan kişinin kalbi daha hızlı çarpar, iştahı kaçar, uyku düzensizlikleri yaşar, göz bebekleri büyür. Bunlar tanıdık geliyor mu?

7. Meşhur Yunanlı erkek düşünür Aristo “Dişi, doğasının soğukluğu nedeniyle sperm üretemeyen iktidarsız bir erkektir. Bu yüzden dişi konumunu, doğanın normal akışı içerisinde gerçekleşse de, bir biçim bozukluğuymuş gibi görmeliyiz.” sözüyle kadın olmayı bir biçim bozukluğu olarak görmüştür. Ünlü alman din bilimci Martin Luther ise bu tartışmaya şu sözler ile katıldı; “Kızlar konuşmaya ve ayakları üzerinde durmaya erkeklerden önce başlar çünkü yabani otlar her zaman iyi ekinlerden çok daha hızlı büyür.”[i]

Ünlü Amerikalı kadın sanatçı Deborah Kerr ise bu tartışmalara “Eğer bir kadın 24 yaşına kadar hayatinin erkeğine rastlamadıysa, o kadın şanslı bir kadındır” sözleriyle katılıyor. Madona ise Deborah Kerr’e “Kadınlar sıradan erkeklerden hoşlanır ve erkekler de sıradan olmak için ellerinden geleni yaparlar” sözleri ile zaman içinde destekte bulunmuştur.

Kadın ve erkek üstünlüğü üzerine yapılan bu tartışmalar farklı olmanın güzelliğini gölgelemekten başka bir işe yaramamıştır. Bir papatya ortasındaki sarılık olmasa güzel olabilir miydi? Peki kadın ve erkek beyni arasındaki farklar nedir? Hangisi Nerede üstündür?

8. Bilgiler ve beceriler beynin tek bir bölgesinde değildir. Beynin çeşitli bölgelerine yayılmıştır. Her bölge kendisine düşen görevi yerine getirerek, biyolojik anlamda başarılı bir öğrenme meydana getirmiş olur. Aksi takdirde öğrenme sorunları yaşanır. Örneğin öğretmen dersi anlatırken duyduğunuz sesler, gördükleriniz, yaşadığınız duygular hatta öğrenirken duyu organları tarafından algılanan birçok uyarıcı parçalara bölünerek beynin çeşitli bölgelerine gönderilir. Biraz karışık olduysa sadeleştireyim. Bir yapboz düşünün ilk aldığınızda poşetin içinde yapılmış haldedir. Poşeti yırtarak yapbozu parçalarsınız. Bu beyninize giden parça parça bilgilerdir. Daha sonra bu yapbozun parçalarını birleştirerek ilk aldığınız yapbozun fotoğrafı karşınıza çıkar. Buda hatırlamadır. Eğer yapbozun bir çok parçasını bulamazsanız ya da kaybetmişseniz siniriniz bozulur, kızar, bağırırsınız. İşte bu da unutmadır. Unutmamak için nasıl öğrenmeliyiz?

9. Uyku beynin uyuduğu saatler değildir. Eğer beyin bu saatlerde uyusaydı başımızın üstünde vızıldayan sivrisineğin sesini duyamazdık. Bir annenin gece yarısı ağlayan bebeğinin sesini duyunca uyanması bunun en önemli ispatıdır. Bu saatlerde beyin vücudun sağlıklı dinlenmesi ve tamir edilmesi ile meşguldür. Düzensiz uyuyan, sağlıksız bir yatakta uyumaya çalışan kişilerin sabah yorgun uyanmasının nedeni beynin dinlenme ve tamir görevini yerine getirememesidir. Bu durum uzun otobüs yolculuklarında uyumamıza rağmen neden yorgun olduğumuzun nedenidir. Sağlıklı uyku nasıl olmalıdır?

10. Anne-babaya göre çocuğunun sınavlarda çok basit hatalar yapmasının nedeni “dikkat” etmemiş olmasıdır. Öğretmene göre öğrencilerinin dersi öğrenememesinin nedeni anlatılanlara “dikkat” etmemesidir. Patrona göre çalışanların işte istenen performansı gösterememesinin nedeni işine “dikkat” etmemesidir. Bir bayana göre eşinin arabanın anahtarını koyduğu yerde bulamamasının nedeni “dikkat”li aramamış olmasıdır. Bir erkeğe göre ise eşinin arabayı sürememesinin nedeni “dikkat” etmemesidir.

PEKİ, DİKKAT NEDİR? Çocuklarımızdaki Dikkat Eksikliği İçin Neler Yapabiliriz?