Kişilik Adabı
Kişilik Adabı
Şahsiyetimizle
alakalı meselelere gelince, kişinin kendisine ait tarzı ve stili vardır.
Bunlara, alışkanlıklarına bir yeni güzel alışkanlığını ekler ve daima iyiye
doğru yol alır.
Belli bir süre
sonra nefsini muhasebe eder. Artılarını ve eksilerini de göz önünde
bulundurarak oto kontrol yapar.
Allah’ü Teâlâ’nın
Ayet-i Celilede buyurduğu gibi:
قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا
''Nefsini
temizleyen felah bulmuş. Onu kirleten, örten ziyana uğramıştır'' (1)
Peygamber Efendimiz
Sallallahü Aleyhi Vesellem ise şöyle buyurmakta:
حُجِبَتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ وَحُجِبَتِ الْجَنَّةُ
بِالْمَكَارِهِ
'Cehennem nefis
arzuları ile Cennet zorluk ve sıkıntılar ile çevrilidir'' (2)
Başka bir
hadiste ise şöyle buyrulur;
''Siz benim
getirdiğime tabi olup uymadığınız müddetçe gerçek iman etmiş sayılmazsınız'' (3)
Kişilik ile
alakalı bazı meselelere değineceğiz, şöyle ki;
1 – Haftada bir
kere genel temizliğe dikkat etmek. Cuma günü olması müstehaptır.
Semure Radiyallahü
Anha’nın bir rivayetinde Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem şöyle buyuruyor:
مَنْ تَوَضَّأَ يَوْمَ الجُمُعَةِ، فَبِها ونِعْمَتْ، وَمَنِ
اغْتَسَلَ فَالْغُسْلُ أَفْضَلُ.
''Cuma günü
abdest almak ne güzeldir. Ama gusül etmek daha faziletlidir'' (4)
2 – El ve ayak
temizliğine dikkat etmek, tırnakları kesmek.
3 – Saç
bakımına dikkat etmek. Temiz ve düzenli olmalarını sağlamak.
4–Hayırlı
işlerimize sağdan başlamayı alışkanlık haline getirmek. Giyinirken,
temizlenirken, abdest alırken, selamlaşırken, musafaha ederken, tırnaklar
kesilirken, alışveriş yaparken, yiyip içerken,
Ancak tuvalete
girilirken ve tuvalette, burun silerken, kıyafet ve ayakkabılar çıkartılırken
sol kullanılmalıdır.
Hz. Aişe Radiyallahü
Anha’dan rivayet olunan bir hadiste:
وعن عائشةَ رَضِىَ اللهُ عَنْهَا قالَتْ: كَانَ رسولُ الله
يُعْجِبُهُ التَّيَمُّنُ في شَأْنِه كُلِّه: في طُهَورِهِ، وَتَرَجّلِهِ،
وتَنَعُّلِه
Aişe Radiyallahü
Anha şöyle demiştir: Rasûlullah Sallallahü Aleyhi Vesellem bütün işlerinde, temizlenmesinde, taranmasında
ve ayakkabı giymesinde sağdan başlamayı pek severdi. (5)
5 – Tükürürken
veya burun silerken kıbleye dönmemek. Tüküreceği zaman sokaklara ve sağ
tarafına tükürmemek. Sol tarafa müsait olan bir yere eğilerek tükürmek ve ayağı
ile onu imha etmek. Veya sol tarafına eğilerek mendiline tükürüp, onu çöpe
atmak.
6–Aksırırken
elimizi ağzımıza koymak. Yemek yerken ve su içerken insanların yüzüne doğru
aksırmamak... Aksırırken mümkün olduğu kadar solumuza doğru eğilerek ağzımızı
el veya mendil ile kapatıp, sesimizin fazla çıkmamasını sağlamak.
Ebu Hureyre Radiyallahü
Anh bir rivayetinde:
كان رسول الله إذا عَطَسَ وَضَعَ يَدَهُ أَوْ ثَوْبَهُ عَلى فِيهِ،
وَخَفَضَ – أَوْ غَضَّ – بهَا صَوْتَهُ
''Efendimiz Sallallahü
Aleyhi Vesellem aksırırken eliyle ağzını kapatırdı. Böylece sesinin fazla
çıkmasını engellerdi'' (6)
7 – Efendimiz
aksırdıktan sonra Allah’ü Teâlâ’ya hamd ederdi.
8 – Aksırana
"Yerhamukallah" denir.
Ebu Hüreyre Radiyallahü
Anh’dan, Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem şöyle buyuruyor:
Aksıran
kimsenin;
اَلْحَمْدُ لِلهَّ
Elhamdulilllah"
"Allah'a
hamd olsun" demesi,
O’nu işiten
kimsenin de;
يَرْحَمُكَ الله
"Yerhamukeallah"
"Allah
sana merhamet etsin"
Demesi…
Aksıran kişi, yanında
"Yerhamukeallah" denildiğini
Duyunca;
يَهْدِينَا وَيَهْدِيكُمُ الله
"Yehdina
ve yehdikumullah "
" Allah
bize ve size hidayet versin". Demesi gerekir…
Veya;
يَهْدِيكُمُ اللهُ وَيُسْلِحُ
بَالَكُمْ
"Yehdikumullahu
ve yuslihu balekum"
"Allah, sizi
doğru yola yöneltsin ve işlerinizi düzeltsin!" demelidir. (Buhari, Edep:
125)
9–Esnerken
ağzımızı kapamaya dikkat etmek. Esnemek tembellik, boşluk, sıkıntı hallerinde
olur.
Ebu Hureyre Radiyallahü
Anh’ın bir rivayetinde Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem: ''Aksırmak Allah’ü
Teâlâ'dan, esnemek ise şeytandandır." buyururlar. (8)
10 – Geğirmeden
sakınmak.
Ebu Cuhayfe Radiyallahü
Anh diyor ki:
''Tiriti çok
fazla yedim, ekmek ve eti de fazla kaçırdım. Efendimiz Sallallahü Aleyhi
Vesellem’in yanına geldiğimde geğirdim. Rasulullah Sallallahü Aleyhi Vesellem
dedi ki: Sesini alçalt. Ahirette en fazla aç kalan kimseler, bu dünyada en
fazla doyanlardır.'' (9)
11 – Aynaya
bakınca Allah’ü Teâlâ’ya hamd ve şükür etmek.
Hz. Ali Radiyallahü
Anh den rivayet olunan bir hadiste Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem,
“sizden biriniz aynaya bakınca:
الحمد للهِ , اللهمَّ كَما حَسَّنتَ خَلْقي فَحَسِّن خُلُقي
“Ya Rabbi sana
şükürler olsun. Şeklimi güzel kıldığın gibi ahlakımı da güzelleştir '' desin”
buyurdular. (10)
12– İyi ve
faydalı şeyleri adet haline getirmek. Bunları hayatımızın bir parçası yapmak. (Nafile
ibadetler, zikir, Kur'an okuma, nefis muhasebesi, insanlara karşı tatlı
konuşma, selam verme vs.) gibi.
Hz. Aişe Radiyallahü
Anha’dan Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem:
'' En faziletli
amel, az dahi olsa sürekli olanıdır” (11)
13 – Bizi fazla
alakadar etmeyen, ilgilendirmeyen meseleleri araştırıp sormamak.
Ebu Hureyre Radiyallahü
Anh’ın bir rivayetinde Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem:
من حسن إسلام المرء تركه مالا يعنيه
''Kişinin
kendini ilgilendirmeyen şeyleri terk etmesi onun İslam’ının güzelliğindendir ''
(12)
14– Din ve
dünya ile alakalı meselelerde fertlerin birbirlerine yardım edip, nasihat
etmeleri.
15–Nasihatleri
kabul edip en kısa zamanda hatalardan dönmek, velev aleyhinde olsa dahi hakkı
itiraf etmek, hatada ısrar etmemek.
Üsame bin Zeyd Radiyallahü
Anh’ın bir rivayetinde Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem:
من صنع إليه معروف فقال لفاعله جزاك الله خيرا فقد أبلغ في الثناء
''Kime bir
iyilik yapılır da iyilik yapılan kişi, iyilik yapana Allah’ü Teâlâ mükâfatını
versin derse, iyiliğin hakkını vermiş olur'' buyurdular. (13)
16–Dünyadaki
nasibine razı olup kanaatkâr olmak, dünya nimetlerine ölesiye sahip olmaya
çalışmamak. Sadece dünyadaki nasibini alıp çalışkan olmak… Açgözlü olmadan
kadere rıza göstermek... Dünyadaki bu nimetlerle Allah’ü Teâlâ’nın rızasına
çalışmak...
وعن عائشةَ رَضِىَ اللهُ عَنْهَا قالت: كَانَ فِرَاشُ رسولِ الله
مِنْ أُدْمٍ حَشْوُهُ مِنْ لِيفٍ
Hz. Aişe Radiyallahü
Anha der ki:
''Peygamber
Efendimizin yatağı tabaklanmış deriden, içi de yumuşak hurma lifindendi.'' (14)
Cündüb Radiyallahü
Anh’dan rivayet olunan başka bir hadiste:
''Efendimiz Sallallahü
Aleyhi Vesellem’in parmağı yaralanınca; Sen sadece bir parmaksın, yaralandın ve
Allah’ü Teâlâ için kanın aktı.'' dediler. (15)
Buradan da
anlaşıldığı gibi Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem gayet mütevazı bir hayat
yaşıyordu.
17– İhlâslı
olup, bütün işlerimizde Allah’ü Teâlâ’nın rızasını gözetmek.
Allah’ü Teâlâ’nın
buyurduğu gibi:
قُلْ إِنَّ صَلاَتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلّهِ رَبِّ
الْعَالَمِينَ
''De ki: Benim
namazım, ibadetim, hayatım ve ölümüm hep âlemlerin Rabbi Allah’ü Teâlâ içindir…''
(16)
Dr. Muhammed
Hayr Fatıma’nın “Gençlere İçin İslam Edepleri” adlı eserinden tercüme; Necdet
İçel
Dipnotlar
1-Şems: 9 – 10.
2-Tirmizi.
3-Müslim.
4-Tirmizi – Ebu
Davut.
5-Ebu Davut.
6-Tirmizi.
7-Buhari.
8-Buhari.
9-Tirmizi.
10-İbni Sünni.
11-Buhari –
Müslim.
12-Tirmizi –
Ebu Davut.
13-Tirmizi.
14-Müslim.
15-Buhari – Müslim.
16-En'am: 162.
Yorumlar
Yorum Gönder