Peygamber Efendimizin İlim Duâsı

 Peygamber Efendimizin İlim Duâsı

Âyet-i kerîmelerde “tezkiye” ile “Kitap ve hikmetin tâlimi”nin bir arada zikredilmesi de dikkat çekicidir. Bu aynı zamanda; tezkiye olmamış bir kalple, gerçek mânâda ilim tahsil edilemeyeceği, tahsil edildiği düşünülen ilmin ise, sahibine ebedî kurtuluş yolunda hiçbir fayda sağlamayacağının bir ifâdesidir.

Bunun içindir ki Peygamber Efendimiz Sallallahü Aleyhi Vesellem:

اَللّٰهُمَّ إِنّ۪ي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عِلْمٍ لَا يَنْفَعُ، وَمِنْ قَلْبٍ لَا يَخْشَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لَا تَشْبَعُ، وَمِنْ دَعْوَةٍ لَا يُسْتَجَابُ لَهَا.

 “Allâh’ım, fayda vermeyen ilimden, ürpermeyen kalpten, doymayan nefisten ve kabûl olunmayacak duâdan Sana sığınırım.” niyâzında bulunmuştur. (Müslim, Zikir, 73)

Kalben seviye katetmemiş bir insan, -ne kadar bilgili olursa olsun- ham kalmaya mahkûmdur. O, bu hamlığıyla dünyevî ilimleri tahsil edip, meselâ bir doktor olsa, insanlara şifâ tevzî edeceği yerde, nefsânî ihtiraslarını tatmin edebilmek için, organ kaçakçılığı yapan bir insan kasabı oluverir. Bir hukukçu olsa, adâlet tevzî edeceği yerde, bir suç şebekesi lideri veya zâlim bir cellât kesilir. Bir devlet reisi olsa, zulmün kirli ve çirkin bir temsilcisi olur. Dînî ilimleri tahsil edip bir din adamı olsa, o da takvâdan uzak ve ruhsuz bir din anlayışı sergiler.

Çünkü ihtiraslarının esiri olan ham bir nefs, sahip olduğu bütün ilimleri, süflî menfaatlerine âlet ediverir. Bir câhilin cehâletiyle yapamayacağı zulmün çok daha dehşetlisini, elde ettiği ilimle kolayca yapabilir. Zira, Mevlânâ Hazretleriʼnin ifâdesiyle;

“Ahlâksıza ilim öğretmek, eşkıyânın eline kılıç vermektir.”

İlim, Allah'tan uzaklaştıran bir gaflet perdesine dönüşebilir.

Yani mânevî terbiyeden mahrum ham nefisler için ilim, kulu Rabbine yaklaştırmak yerine daha da uzaklaştıran bir gaflet perdesine dönüşüverir.

Dolayısıyla gerçek ilim tahsili, sadece bilgileri zihne depolamak değildir. İlmin kişiye dünyada ve urbada fayda sağlaması için, o kimsenin mânevî terbiye neticesinde tezkiye olması, kalben merhaleler kastetmesi, vicdânının ve ahlâkının olgunlaşması zarurîdir.

Mevlânâ Hazretleri buyurur:

 “Çok âlim vardır ki irfandan nasîbi yoktur. İlmi ezberleyip yutmuştur da, Allâh’ın sevdiği bir dostu olamamıştır!”

Bütün İlimler Kâinat Kâidelerini Tespit Etmek İçindir

Şunu da unutmamak gerekir ki bütün ilimler, Cenâb-ı Hakk’ın kâinâta koyduğu kâideleri tespit gayretinden ibârettir. Hakîkî ilim ise, o safhada takılı kalmayıp bir adım daha atarak o kâideleri vaz eden yüce ve muhteşem kudreti tanımak, böylece ilâhî sır ve hikmetlere intikal edebilmektir.

Nitekim Mevlânâ Hazretleri, zâhirî ilimlerin zirvesinde olduğu, fakat henüz Hakkʼa yakınlığın mânevî hazzını tadamadığı devresini “hamdım”; gönül iklîminde ilâhî sır ve hikmetlere vâkıf olmaya başlayıp kâinat kitabının sayfalarını çevirdiği zamanlarını “piştim”, ilâhî esrârın yakıcılığında kavrulup hakîkî aşka ulaştığı mârifetullah devresini de “yandım” diye ifâde etmiştir.

Niyetleri karanlık olanların, yolları aydınlık olmaz!

 Öte yandan, gönlünü Kur’ân ve Sünnet ölçüleriyle istikâmete erdirmeyen bir kimsenin, ilim tahsili gibi, hiçbir amelinden de fayda gelmez. Zira Hazret-i Ali Efendimizʼin ifâdesiyle:

“Eğrinin gölgesi de eğri olur.”

İnsanın bütün hâl ve hareketleri, iç âleminin dışa yansımasıdır. Eğri cetvelden doğru çizgi çıkmayacağı gibi, gönül âlemi berrak olmayan bir insandan da fazîletli davranışlar beklemek boşunadır. Niyetleri karanlık olanların, yolları aydınlık olmaz. Her küp, içindekini sızdırır. Bulanık bir gönülden, gerçek mânâda temiz ve berrak hâl ve davranışlar zuhûr etmez.

Bunun aksine, kulun iç dünyasının sâfiyet, hâlisiyet ve güzelliği; kendisi hakkındaki ilâhî takdîrin de lûtuf, rahmet ve bereket olarak tecellîsine vesîle olur. Şu kıssa, bu hakîkatin ne kadar da ibretli bir misâlidir:

Güzel Ve Temiz Bir Gönle Sâhip Olanlar

Demek ki güzel ve temiz bir gönül dünyasına sahip olanlar, arkalarında dâimâ güzellikler ve hoş hâtıralar bırakırlar. Zira insanın bütün hâl ve hareketleri, iç âleminin bir nevî aynası mesâbesindedir. Nitekim hadîs-i şerîfte de:

“Hiç şüphesiz ki Allah Teâlâ, sizin bedenlerinize ve sûretlerinize bakmaz; ancak kalplerinize nazar eder.” buyrulmuştur. (Müslim, Birr, 33; İbn-i Mâce, Zühd, 9)

Yani gönüldeki arzu ve niyetlerin mâhiyetine göre Cenâb-ı Hakkʼın da kuluna bakışı ve muâmelesi değişir. Gönül dünyası temiz ve niyeti hayır olanın âkıbetini hayreyler. İlâhî takdir de, niyet ve düşüncelerdeki istikâmete göre tecellî eder.

Kaynak: Osman Nûri Topbaş, Müslümanın Kendisiyle İmtihanında Tasavvuf, Erkam Yayınları.