Sarıkamış Harekâtı

Sarıkamış Harekâtı Nedir?

 

Sarıkamış Harekâtı Nedir?

Sarıkamış Harekâtı 22 Aralık 1914, 15 Ocak 1915 tarihleri arasında Sarıkamış bölgesinde gerçekleşmiş olan kara çatışmalarına verilen ismdir. Bu asker girişim, Osmanlı İmparatorluğu askeri birliğinin yapmış olduğu taktiksel hata sonucu büyük bir başarısızlık olarak sonuçlanmıştır. I. Dünya Savaşı yıllarında Kafkas Cephesi’nde gerçekleşen bu Harekât, sadece askeri ve maddi değil; aynı zamanda binlerce askerin soğuk ve hastalık nedeni ile ölmüş olmasından ötürü manevi anlamda da bir kayıp olmuştur.

 

Sarıkamış Harekâtı’nın Nedenleri

Sarıkamış Harekâtı’nın düzenlenmesindeki öncül amaç, 1914 senesinin Kasım ayında Hasan İzzet Paşa komutanlığında 3. Ordu tarafından yenilgiye uğratılmış, dağılmış olan Rus güçlerinin tamamen yok edlmesidir. Hasan İzzet Paşa’nın, Rus

güçlerini yenilgiye uğrattıktan sonra güçten düşmüş ordunun üzerine gitmek varken güçlerin 15 kilometre çekmiş olmasından dolayı böyle bir Harekâta ihtiyaç duyulmuştur.

Sarıkamış Harekâtı’nın bir diğer amacı ise 93 Harbi’nin yenilgi ile sonuçlanması sonucu savaş tazminatı olarak Rusya’ya teslim edilmiş Batum ve Berlin Antlaşması ile yine Rusya’ya teslim edilmiş olan Ardahan, Artvin, Kars ve Sarıkamış topraklarının geri alınmasıydı. Enver Paşa bu toprakları Osmanlı İmparatorluğu sınırlarına geri katmak amacıyla kurgulamış olduğu Harekâtı 1914 senesinde 19 Aralık tarihinde sunmuştur. O sırada başkomutan vekilliği yapmakta olan Enver Paşa’nın yapmış olduğu bu öneri kısa zaman sonra Alman ve Osmanlı kurmay heyeti tarafından kabul edilmiştir.

 

Sarıkamış Harekâtı’nın başarılı olması durumunda Osmanlı İmparatorluğu aynı zamanda Bakü petrollerine ulaşım sağlamış olacak, bu kaynaklar ise Alman İmparatorluğu tarafından sanayisini desteklemek için kullanılacaktı.

 

Sarıkamış Harekâtı’nda Kimler Savaştı?

Sarıkamış Harekâtı’nda görev alan 3. Ordu, Osmanlı İmparatorluğu’nun doğuyu korumaktan sorumlu olan ordusudur. Harekât, bu ordunun 9,10,11. Kolorduları ve 2. Süvar Tümen’nden oluşmaktaydı. Harekâtta görev alan toplam Osmanlı

İmparatorluğu asker sayısı ise 125 000 idi. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nun karşısında 105 000 le 135 000 civarı askerden oluşmuş olan bir ordu var idi. Bu ordunun 100 bin ile 120 bin askerden oluşan büyük kısmını Rus Kafkas Ordusu

oluştururken, geri kalanı ise gönüllü olan Ermeni Tugayları’ndan oluşmaktaydı. Sarıkamış Harekâtı süresince iki taraf da çok büyük kayıplar vermiştir.

 

Sarıkamış Harekâtı’nda Kaç Asker Şehit Oldu?

Harekât boyunca Osmanlı İmparatorluğu toplamda yaklaşık olarak 25 000 kayıp vermiştir. Dr. Ramazan Balcı’nın çalışmalarına göre en yakın sayı 23 000 olarak gösterlebilir. Bu sayının 5 000 kadarı Ruslara esir düşüp, tutuldukları

kamplarda hastalık, bakımsızlık, açlık veya soğuktan şehit olmuştur. Bazı kaynaklarda Osmanlı ordusundan verilen 60 000 ile 90 000 şehitten söz edlmektedir. Bu bilginin abartılmış ve çarpıtılmış olduğu kesindir. 3. Ordu’nun 125 000 askerden oluştuğu düşünüldüğünde, 90 000 şehidin söz konusu olmadığı açık bir şekilde anlaşılabilir.

Harekâtta sadece Osmanlı İmparatorluğu’nun 3. Ordu’su değil, Ruslar’ın ordusu da büyük kayıplar vermştr. 100-120 bin askerlik Rus-Kafkas ordusu ve 6-15 bin askerlik gönüllü gelmiş olan Ermeni tugayları ordusunda oluşan Rus güçlerinin 45 000 kişilik kayıp verdiği tahmin edlmektedir. Bu kayıpların 20 000’i ölmüş olan askerlerden, geriye kalan askerleri ise yaralıdır.

 

Sarıkamış Facasının Sorumlusu Kimdi?

Harekâtın komutanları Enver Paşa, Hafız Hakkı Paşa, İhsan Paşa ve Galip Paşa idi. Harekât emir ise Enver Paşa tarafından verilmişti. Enver Paşa, Harekâtın oldukça riskli olduğunun farkındaydı, ancak Rusları bulundukları cepheden silme olasılığının bu riske değdiğini düşünüyordu. Enver Paşa karşı güçlern zayıf olduğunu düşünüyor, ve özellikle çevirme manevralarına karşılık vermekte güçsüz olduklarını biliyordu. Enver Paşa bu fırsatı değerlendirmek için üç taraflı bir kıstırma manevrası ile Rusları cepheden silmek üzere birlikleri öne sürdü.

Harekât emrini Enver Paşa verdiğinden onun suçlu olduğu düşüncesine Enver Paşa’nın torunu Osman Mayapetek karşı çıkmaktadır. Osman Mayapetek yazmış olduğu Dedem Enver Paşa adlı ktabında Harekâtın başarısızlıkla sonuçlanmasının sebebinin komutanların Enver Paşa’nın emirlerini yerine getrmemş olmaları olarak belirtir. Enver Paşa Sarıkamış Harekâtı gerçekleştikten sonra 7 yıllık bir süre boyunca basında bu başarısızlık ile ilgili herhangi bir haber çıkmasını engellemiştir.

Enver Paşa’nın kaleminden Sarıkamış Harekâtı öncesinde çıkmış olan Sarıkamış Vasiyetnamesi günümüzde Türk Tarh Kurumu’nun arşivlerinde muhafaza edilmektedir. Enver Paşa yazmış olduğu bu “vasyetname”de Sarıkamış Harekâtı’nda ölmesi durumunda eşine yardım yapılması tembih etmiş, kendisinin düşmanı yenmek için son dakikaya kadar mücadele edeceğini, gerekirse askerler ile beraber taarruzda öleceğini söylemiştir. Ne var ki Enver Paşa için durum çok daha farklı olmuş, kendisi 3. Ordu komutanlık görevini 10 Ocak tarihinde Tuğgeneral Hafız Hakkı Paşa’ya vermiş, kendisi İstanbul’a doğru yola çıkmıştır.

 

Sarıkamış Harekâtı Neden Başarısız Oldu?

Enver Paşa, Sarıkamış Harekâtı’nın Alman ve Osmanlı kurmay heyetler tarafından onaylanmasının üzerine Harekâta son şeklini vermek için Erzurum’a doğru yola çıktı. Daha öncesinde Rus güçlerine büyük bir darbe vurmuş olan 3. Ordu’nun komutanı Hasan İzzet Paşa ise Harekâtın başarısız olacağını ön görerek görevn bıraktı. Erzurum’da son şekli verilen Harekâtın taarruz emri 19 Aralık tarihinde Enver Paşa tarafından yayınlandı. Harekât bu tarihten 3 gün sonra, 22 Aralık’ta başlayacaktı.

Sarıkamış Harekâtı’nın ilk iki günü büyük bir başarı ile sonlanmıştı. Ancak ikinci günün sonunda hava seyrini değiştirdi, sertleşen hava koşulları ordunun performansını büyük ölçüde etkiledi. Özellikle 3-4 Ocak gecesine gelindiğinde, kış çok daha fazla sertleşti. Yoğun şekilde yağan kar askerlerin çadırlarını yıktı, kullanılacak olan yolların tıkanmasına yol açtı.

Yollar dağlık ve mehmetçk de bu hava şartları ile başa çıkmak için gerekli olan donanımdan yoksun idi. Kar yağışının yoğunluğu ve soğuklar nedeni ile binlerce askerimiz donarak hayatını kaybetti. Donmaktan kurtulan askerlerin bir kısmı

ise dizanteri veya tifo hastalıklarına tutularak şehit oldular.

 

Sarıkamış Harekâtı Sonuçları

Enver Paşa Harekâtın başarısızlık ile sonuçlanmasından sonra İstanbul’a dönmüş, uzun bir süre boyunca herhangi bir basın- yayın organının Sarıkamış Harekâtı ile ilgili halkı bilgilendirmesinin önüne geçmiştir. Halk, Sarıkamış

Harekâtı’ndan ve sonuçlarından çok uzun br süre sonra haberdar olmuştur.

Ne kadar 1918 senesinin Mart ayında imzalanmış olan Brest-Ltovsk Antlaşması ile Kars ve Sarıkamış Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına geri katılmış olsa da bu durum uzun sürmemiştir. Yine 1918 senesinde Ekim ayında Mondros Ateşkes Antlaşması ile Brest-Litovsk Antlaşması le sınırlarımızın içine aldığımız Kars ve Sarıkamış tekrardan elden çıkmış, antlaşmadan öncek sınırlara dönülmüştür.

 

Kaynak: https://derstarih.com/sarikamis-harekati/