Sohbet Yapan Kişinin Dikkat Edeceği İncelikler

 Sohbet Yapan Kişinin Dikkat Edeceği İncelikler

 

Hitâbet nedir?

İnsanın ihtiyaç duyduğu, fikir ve davanın dinleyen insanlara duyurma aracı olan hitabetin tarifi şöyle yapılmaktadır:

الخِطَابَةُ: توجَّيهُ الكَلَامِ نَحْوِ الْغير لِلاِفهام

Manası: Bir şeyler anlatmak için sözü başkasına aktarmaktır. (Ali Mahfuz, Fennü’l Hitabe s:13)

 

Hatibte Bulunması İcab Eden Bazı Hususiyetler:

 

Sohbet ve hatipliğin içeriği ve önemi sebebiyledir ki, hitabet sanatının gereği olan teknik (sohbet ederken dikkat edilmesi icab eden hususlar) bazı niteliklerin yanında hatipte bazı hususi vasıfların bulunması arzu edilmektedir. Takdir edersiniz ki her hatip;

 

Dikkat Çekmek:

Mevzuyu iyi ele almak,

İstifade ve istifaza etmek ve ettirmek,

Arzusuyla sohbetine başlar ve nihayetinde bunları göz önünde bulundurur.

 

Hatibin Dış Görünüşü Ve Konuşma Tekniği:

 

Giyim – Kuşam:

Şu husus unutulmamalıdır ki; “Kişi kılık kıyafetiyle karşılanır kelâmıyla uğurlanır!” Sohbet eden kimse evveliyatla bu hususu düstur edinmelidir.

 

Ses:

Hitabet bir ses san’atıdır. Hatip sohbetini girizgâh kısmında sesi ve vakuruyla takdim eder. Yerinde kullanılan ses tonlamaları hem sohbetin dinlenilmesini hemde vaizin konuşurken yorulmamasını temin etmektedir. “Yerinde kullanılan ses tonlamaları, yazılı metindeki önemli yerlerin altını çizmek gibidir.”

 

Telaffuz (diksiyon):

Gerek günlük konuşmalarımızda gerekse umumi yerlerdeki konuşmalarımızda mahalli şive ve yöresel lehçelerden itina ile kaçınılmalıdır. Her hal ve ahvalimizde İstanbul ağzı diye hitap edilen şive benimsenmelidir. Bu husus ve zikredilen diğer hususların ehemmiyetini anlamak ve hususiyetini kavramak için Hazreti Üstazımızın şu ifadelerini aklımıza ve sadrımıza nakş etmek lazımdır. “Benim evlatlarım çarıklarını sürüye sürüye gelirler birer İstanbul beyefendisi olarak dönerler.” Kısacası sohbette saf, akıcı ve sade bir dil kullanılmalıdır.

 

d. Jest ve Mimikler:

Hatip el ve kol hareketlerine gerektikçe başvurmalıdır. Bununla beraber cemiyette hoş karşılanmayan el ovuşturma, parmak çıtlatma ve rahatsız edici şekilde sağa sola bakmaktan hususiyle ictinab etmelidir. Lakin bu demek değildir ki hiçbir şekilde jest ve mimik kullanılmayacak. Hatip bununla beraber sohbetin başından sonuna kadar cemaate “Gözler göze eller dize” sözünün gereksinimi olarak dikkatle dinlemelerini temin etmelidir.

 

Hatibin sohbet esnasında dikkat etmesi icap eden hususlar:

 

a. Vaaz Başlığı:

Hatip sohbete başlamadan önce mutlaka 1 Fatiha 3 İhlas-ı Şerif okuyup hediye ettikten sonra vaaz başlığını yapmalıdır. Çünkü: vaaz başlığındaki tecelliyat ve envarın azameti hepimizce malumdur.

 

b. Sohbet mevzusunun izahı ve girizgah:

Hatip başlangıçtan sonra cemaate sohbet mevzusunu iyi izah etmeli ve dikkat çekici bir girizgâh yapmalıdır. Ancak bu şekilde sohbetin muhteviyatı iyi anlaşılır ve manevi ahval başından sonuna kadar muhafaza edilebilir.

 

c. Sohbetin muhteviyatı:

Hatip sohbetini Ayet-i Kerime, Hadis-i Şerif ve İcma-i Ümmet dediğimiz şer’i deliller ve hükmi kaideler üzerine kurmalıdır. Bununda en güzel örneği olarak Mektubât-ı Şerife ve Ruh’ûl Beyan Tefsirini gösterebiliriz. Hatip sohbet ederken cemaatin çeşitliliğini ve mevzunun derinliğini göz önünde bulundurarak hususi mesele ve ifadelerden azami derecede kaçınmalı ve genel ifadeler ile meseleyi ele almalıdır. Mevzu içerisinde geçen zatlara hürmette kusur etmemek ve tazim sıfatlarıyla ifade etmek lazımdır. Sohbet esnasında anlatılmak istenilen kıssaların daha çok Asrı Saadet döneminden olması ve bilinen şahıslar kullanılarak anlatılması tercih edilmelidir. Kıssa adı altında belirsiz şahıs ve olayların anlatılması mevzunun hikâye tadı vermesine ve ciddiyetin dağılmasına mahal verebilir.

 

d. Sohbette geçen ifadelerin doğru kullanımı:

Hatip sohbette zikrettiği Ayet-i Kerimelerden önce mutlaka “euzü-besmele” çekmesi nihayetinde ise usulünce bitirmesi. Aynı husus Hadis-i Şerifler içinde geçerlidir. Nakledilen Ayet-i Kerime, Hadis-i Şerif ve alıntıların nerede geçtiği, kimlerden rivayet olunduğu veya nereden alıntı yapıldığı mesnetli şekilde muhakkak izah edilmelidir. Böyle yapıldığı takdirde cemaatin dikkat ve rağbeti mevzuya celp edilmiş olur.

 

e. Gelişme ve Sonuç:

Hatip usulünce başlık ve dikkat çekici bir giriş yaptıktan sonra sohbetin doruğu olarak nitelendirebileceğimiz gelişme kısmında ele aldığı mevzunun vermek istediği mesajı ve kazandırmak istediği hususiyeti cemaate iyi nakletmelidir. Çünkü: zemini iyi yapılmış olan bir mevzunun muazzam bir gelişmeyle nüksetmesi ve sonuç kısmında hususi dualar ile taçlanması vaazın akdam-ı feraizindendir.

 

f. Diğer Hususlardan Olarak:

Her hatibin kendince bir anlatımı olacağı gibi sohbetlerimizde imkan nisbetinde güzel kelam kullanmak önemlidir. Zira bu hususu “Übey ibn-i Ka’b (r.a) dan rivayet olunan Hadis-i Şerifde Mealen Peygamber Efendimiz (s.a.v) şöyle buyurmaktadır; Şiirde hikmet vardır” (Buhari – Edep no: 90) kavli şerifi mübarekeleriyle bu şekilde ele almışlardır.

 

(incemeseleler.com)